ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ୍ ଥି କେତେ କେତେ ସଂଗ୍ରାମୀ ମାନେ ନିଜର୍ ଜୀବନ୍ କେ ବାଜି ଲଗେଇ ଦେଇଥିବାର୍ ବେଲ୍କେ ସେ ଭିତ୍ରୁ ଜନେ ଥିଲେ ପଶ୍ଚିମ ଓଡିଶାର୍ ସମ୍ବଲ୍ ମାଏଟର୍ ପୁଓ ବୀର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏ । ଯାହର୍ ହାତେ ଧନୁଶର୍ ଥିବାର୍ ତକ୍ ଦୁନିଆର୍ ସବୁନୁ ଶକ୍ତିଶାଲୀ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର୍ ରଜା ଭିଲ୍ ତାହାକଁର୍ ସାମ୍ନା କେ ଆଏବାର୍ ସାହାସ୍ ନାଇ କରେ । ଯାହାର୍ ଦେହେ ରକତ୍ ବୁନ୍ଦେ ଥିବାର୍ ତକ୍ ମାଁ ମାଏଟ୍ ଲାଗି ସମର୍ପିତ୍ ଥିଲା ତାହାକଁର୍ ଜୀବନ୍ । ଏନ୍ତା ଜନେ ବୀର୍ ପୁଓ ଥିଲେ ବୀର୍ ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏ । ୧୮୦୯ ମସିହା ଜାନୁଆରୀ ୨୩ ତାରିଖ୍ ସମ୍ବଲପୁର୍ ଜିଲ୍ଲା ର୍ ଖିଣ୍ଡା ଗାଁ ନେ ସେ ବୀର୍ ପୁଓ ଜନମ୍ ନେଇଥିଲେ । ତାକଁର୍ ବାପାକଁର୍ ନାଁ ଧରମ୍ ସିଂ ଆର୍ ମାଁ କଁର୍ ନାଁ ରେବତୀ ଥିଲା । ସେନର୍ ରାଜା ମହାରାଏଜ୍ ସାଏକଁର୍ ଦୁଇଟା ଟୁକେଲ୍ ଥିବାର୍ ନୁ ସେ ବୀର୍ ସୁରାନ୍ଦ୍ର ସାଏକୁଁ ନିଜର୍ ପୌଷ୍ୟ ପୁତ୍ର କରିଥିଲେ । ସେ ରାଜବଂଶର୍ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ହିସାବେ ସବୁ ଦ୍ୱାୟିତ୍ୱ ନେଇଥିବାର୍ ନୁ ତାହାକୁଁ ‘ସାଏ’ ଉପାଧି ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
ଆମର୍ ଦେଶେ ଇଂରେଜ୍ ମାନକଁର୍ ଶାସନ୍ ଚାଲିଥିବାର୍ ସମିଆନେ ସେ ନିଜର୍ ମାଁ ମାଏଟ୍ ଆର୍ ଦେଶ୍ ଲାଗି ଜୀବନ୍ ସରବାର୍ ତକ୍ ଲଢିଥିଲେ । ସେ ଗୁଟେ ରାଜପରିବାର୍ ନେ ଜନମ୍ ନେଇଥିନବାର୍ ବେଲ୍କେ ନିଜର୍ ଅଧିକାର୍ ଲାଗି ସେ ଇଂରେଜ୍ ସରକାର୍କଁର୍ ବିରାଧ୍ ନେ ଲଢେଇ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ସେ ୧୮୨୭ ନୁ ୧୮୪୦ ଆର୍ ୧୮୫୭ ନୁ ୧୮୬୪ ମସିହା ଧରିକରି କୁଡେ ବରଷ୍ ଟେ ନିଜର୍ ମାଁ ମାଏଟ୍ ଲାଗି ଲଢିଥିଲେ । ୧୮୫୭ ମସିହା ନେ ଯେତେବେଲେ ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହ୍ ଚାଲିଥିଲା ସେତେବେଲେ ସେ ହଜାରୀବାଗ୍ ଜେଲ୍ ର ତାଲା ଭାଙ୍ଗି କରି ନିଜର୍ ଜନମ୍ ମାଏଟ୍ କେ ଫିରି ଆସିଥିଲେ । ସବୁଆଡେ ସିପାହି ବିଦ୍ରୋହ୍ ଚାଲିଥିବାର୍ ବେଲେ ଇଂରେଜ୍ ମାନେ ତାହାକେ ଚାପି ଦେଇଥିଲେ ହେଲେ ସମ୍ବଲପୁର୍ ନେ ଇଟା ସମ୍ଭବ ନାଇ ହେଇପାରିଥାଇ । ବୀର୍ ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏକଁର୍ ନେତୃତ୍ୱ ନେ ସେ ଅଂଚଲର୍ ବିଦ୍ରୋହୀ ମାନେ ଇଂରେଜ୍ ମାନକଁର୍ ବିରାଧ୍ ନେ ମାଁ ସମଲେଇକଁର୍ ଆର୍ଶିବାଦ୍ ନେଇକରି ଲଢେଇ ଆରମ୍ଭ୍ କରିକିନା ରାଜ୍ବାଟୀ କେ ଦଖଲ୍ କରିଥିଲେ ।
ସମ୍ବଲପୁରେ ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହ୍ ଇ ପ୍ରକାରର୍ ଜୋର୍ ଧରିଥିବାର୍ ନୁ ଇଂରେଜ୍ ମାନେ ମୁଡେ ହାଥ୍ ଦେଇଥିଲେ । ବୀର୍ ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏକଁର୍ ଇଂରେଜ୍ ବିରାଧ୍ ନେ ଳଢେଇ ‘ଉଲ୍ଗୁଲାନ୍’ ଥି ତହାକୁଁ ସମର୍ଥନ୍ କର୍ବାର୍ ଲାଗି ଲଖନ୍ପୁର୍ ,ଘେଁସ୍,ଭେଡେନ୍ , ଖର୍ସେଲ୍, କୋଲାବିରା ,ଲୋଇସିଂହା ଆଦି ଅଂଚଲର୍ ଜମିଦାର୍ ଆର୍ ଲୋକମାନେ ଆଗ୍କେ ଆସିଥିଲେ ଆର୍ ତାକଁର୍ ଜୀବନ୍ କେ ବାଜି ଲଗେଇଥିଲେ । ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏକୁଁ ତାକଁର୍ ଲଢେଇ ନେ ତାକଁର୍ ପରିବାର୍ ଲୁକେ ଆର୍ ତାକଁର୍ ଭାଇ ମାନେ ସମର୍ଥନ୍ କର୍ବାର୍ ସାଙ୍ଗେ ତାକଁର୍ ଅଂଚଲ୍ ର୍୍ ଜମିଦାର୍, ଗାଁର୍ ମୁଖିଆ , ଆଦିବାସୀ (ଗଣ୍ଡ୍ , ବିଂଝଲ୍,କନ୍ଧ ଆର୍ ଚୌହାନ୍ ) ଲୋକ୍ମାନେ ବି ସମର୍ଥନ୍ କରିଥିଲେ । । ସେ କୁଡେ ବରଷ୍ ତକ୍ ଇଂରେଜ୍ ମାନକଁର୍ ବିରାଧ୍ ନେ ଲଢେଇ କରିଥିବାର୍ ବେଲ୍କେ ତାକଁର୍ ନିଡର୍ ଗୁଣ୍ ଆର୍ ପରାକ୍ରମ୍ ଲାଗି ସେ ଲୁକକଁର୍ ମନେ ଗୁଟେ ଅଲ୍ଗା ଜାଗା କରିଛନ୍ । ତାହାକଁର୍ ନେତୃତ୍ୱନେ ବିପ୍ଲବୀ ମାନେ ଲଢେଇ କରିଥିଲେ ଆର୍ ନିଜର୍ ଦେଶ୍ ଆର୍ ମାଁ ମାଏଟ୍ ଲାଗି ନିଜର୍ ଜୀବନ୍ ହାରିଥିଲେ ।
ସେ ନିଜର୍ ଜୀବନ୍ ର ୩୭ ବରଷ୍ କାରାଗାର୍ ନେ କାଟିଥିଲେ । ଆର୍ ଶେଷେ ସେ ୧୮୮୪ ମସିହା ଫେବ୍ରୁଆରି ୨୮ ତାରିଖ୍ ଦିନ ଅସୁର୍ଗଡ ଦୁର୍ଗ ନେ ବନ୍ଦୀ ଥିବାର୍ ବେଲ୍କେ ଇ ମହାନ୍ ସଂଗ୍ରାମୀ ନିଜର୍ ଶେଷ୍ ନିଶ୍ୱାସ୍ ଛାଡିଥିଲେ । ତହାକଁର୍ ସ୍ମୃତି ଥି ତହାକଁର୍ ନାଁ ଥି ମେଡିକାଲ୍ କଲେଜ୍ , ଇଂଜିନିୟରିଂ କଲେଜ୍, ଆର୍ ଝାରସୁଗୁଡା ର୍ ବିମାନ ବନ୍ଦର୍ କେ ନାମିତ୍ କରାଯାଇଛେ । ତାକଁର୍ ଜୀବନ୍ ର୍ ୩୭ ବରଷ୍ ର କାରାଗାର୍ ଯେନଟାକି ଖାଲି ଭାରତ୍ ର ଇତିହାସ୍ ର ନାଁ ନାଇ ପୁରା ବିଶ୍ୱ ର୍ ଇତିହାସ୍ ନେ ଜଣେ ବଡ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ ହିସାବେ ତାକଁର୍ ନାଁ ରହିଛେ । ସେଥିର୍ ଲାଗି ଆଏଜ୍ ତହାକଁର୍ ଜନମ୍ ଦିବସ୍ ନେ ତାହାକଁର୍ ସାହାସିକତା କେ ସୋର୍ କରୁଛନ୍ ଆମର୍ ପଶ୍ଚିମ୍ ଓଡିଶାର୍ ଲୋକ୍ ।
